De Kanun, een stap verder dan wraak

Op 27 februari 2010 was vzw Konitza de genodigde van het Huis der Culturen van de gemeente St Gillis. Genti Metaj, de voorzitter van vzw Konitza opende voor een volle zaal het colloquium “De Kanun, een stap verder dan wraak”.

Dit colloquium wil een van de minst bekende “sociale wet” van de Europese cultuur tonen: de Albanese Kanun. Deze middeleeuwse wet werd uitgesproken door de Prins Lëke Dukagjini in de XV eeuw, en bepaalt tot op de dag van vandaag het sociale leven in het noorden van Albanië. Vaak wordt de Kanun geassocieerd met “bloedwraak”, maar hier zien we dat er ook een verrassend modern alternatief is voor deze wraakcyclus: het pardon, een verzoeningsritueel tussen de vijandelijke families.

Voor velen – van niet-albanese oorsprong – werd deze strafrechtelijke sociale wet geassocieerd met de wraakzucht en met een ouderwetse, achterhaalde praktijk. Door de media is deze “code coutumier” – in sensatiezuchtige context - terug onder de aandacht gebracht, wat een groffe benadering van de Albanezen en hun culturen oplevert. In dit colloquium zullen we daarom de mechanismen die met bloedwraak samenhangen uitleggen, maar ook bekijken we de mogelijkheden om uit deze dodelijke spiraal van wraak te ontkomen. Bovendien biedt dit colloquium gelegenheid tot interactie en debat, om het gezicht van “een ander Albanië” te tonen: het gezicht van een land en een cultuur die sterk verankerd is in de Europese waarden.

Bij het voorbereiden van dit colloquium heeft vzw Konitza contact genomen met Prof. Christian Gut, vertaler van de Kanun in het Frans. Prof.Gut werd uitgenodigd om naar Brussel te komen, maar helaas kon hij zich niet verplaatsen. Hij heeft daarom vriendelijk geaccepteerd om enkele vragen te beantwoorden voor de camera. Dankzij Zenel Laci (oprichtend lid en secretaris van onze vereniging) en Shkelqim Aliaj (cameraman en eveneens oprichtend lid) hebben we de mening en uitleg van Prof.Gut over de Kanun kunnen delen. We danken ook Arber Aliaj voor de verplaatsingen in Parijs.

Bloedwraak

Naar aanleiding van de inleiding en het gefilmde interview met Prof. Gut hebben we het genoegen om de ervaringen te delen van - filmregisseurs van de documentaire “La Bessa de Luce – au-delà de la vengeance” : een film die een ongelofelijk verzoeningsverhaal vertelt. Deze documentaire van buitengewone waarde toont hoe twee families het proces van bloedwraak doorlopen. Luce, de moeder van de vermoorde jongen, vergeeft Sytky (de moordenaar) de moord op haar zoon. Door de Pajtimi van Luce(verzoening van haar familie met die van de moordenaar) beleven we een intens en emotioneel moment waarbij de twee families de vrede terugvinden. Dit deel van de avond maakte vooral indruk op de – in grote getalen aanwezige – jongeren.

Het vervolg van de avond was rijk aan informatie en analyses. José Sanchez, sociaal psycholoog en directeur van Démocratie Plus asbl, gaf een psychologische analyse van het fenomeen, waarbij hij benadrukte dat de “wraakzucht” zich niet beperkt tot het Albanese gebied. Via andere voorbeelden liet hij zien dat dit soort traditionele codes ook andere sociale structuren beïnvloedt over de hele wereld, en vooral in een aantal mediterrane landen. Kolë Gjeloshaj, politicoloog, gaf ons daarna de nodige elementen om de historische en culturele complexiteit te begrijpen van de opnieuw opkomende “wraakzucht” in Noord-Albanië.

Onder de genodigden bevond zich ook David Monfils, advocaat bij de Brusselse Balies en specialist in vreemdelingenrecht. Hij informeerde ons over de verschillende mogelijkheden binnen het het Belgische recht, voor slachtoffers van wraakzucht die om deze reden asiel aanvragen in België. Al deze interessante personen deelden met ons hun mening en hun persoonlijke benadering van het fenomeen van de bloedschuld, en de gevolgen hiervan op strafrechtelijk, cultureel en sociaal vlak. We hebben onder andere vernomen dat sommige families zich gedwongen voelen om zich te isoleren om te kunnen ontsnappen uit de wraakcyclus. Ook vandaag nog beïnvloedt de Kanun helaas het dagelijks leven van vele mensen in de verschillende Albanese regio’s, gemarkeerd door deze code.

Dankzij de kwaliteit van de interventies heeft het publiek kennis kunnen maken met de oorsprong van de Albanese wetten, regels en gewoontes. We hebben de verschillende aspecten gezien van het proces gebaseerd op de Kanun, en van het ontsnappen uit deze wraakcyclus. Met dit colloquium willen we bijdragen aan het informeren van ons – voornamelijk Albanees - publiek, van mensen dichtbij en op afstand, en ook hopen we hiermee de mentaliteit beïnvloeden.

Met dank aan:

-          De sprekers, organisatoren en andere vrijwilligers: Milaim, Carol-Anne, Tefik et Xhani…, die dit colloquium hebben ondersteund zodat het in de beste omstandigheden heeft kunnen verlopen.

-          Aan onze waardevolle partners: De Dienst Cultuur van de Gemeente St Gillis , Democratie Plus asbl, en de “Service Social Juif”. 

Met de steun van de Franse Gemeenschap.